Mustafa Kemal, 29 Ağustos’ta Erzurum’dan ayrılarak 2 Eylül 1919’da Sivas’a geldi. Sivas’a gelişindeki coşkulu karşılama, Milli Mücadele’nin halka dayandığını göstermesi yönünden önemlidir.
Kongre öncesinde, Erzurum Kongresi’nde olduğu gibi İstanbul Hükümeti ve İtilaf Devletleri, kongrenin toplanmasını önlemek için çeşitli girişimlerde bulundular. Elazığ Valisi Ali Galip’in kongreyi basıp Mustafa Kemal’i tutuklayacağı konusunda söylentiler yayıp Sivas Valisine gözdağı vermek istediler. Ancak kongrenin toplanmasına engel olamadılar.
4 Eylül 1919 günü toplanan Sivas Kongresi’ne Erzurum Kongresi’nde seçilen beş temsil heyeti üyesi ile on bir ilden gelen otuz sekiz temsilci katılmıştır. Kongrenin ilk günü, Mustafa Kemal’in kongre başkanlığına getirilmemesi için bazı temsilciler çeşitli engellemelerde bulundularsa da yapılan gizli oylama sonucunda başkanlığa Mustafa Kemal seçildi.
Kongrede Erzurum Kongresi kararları aynen kabul edildi. Anadolu ve Rumeli’de kurulmuş olan bütün müdafaa-i hukuk cemiyetleri, Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti adı altında tek bir cemiyet haline getirildi. Bundaki amaç, Milli Mücadele’yi tek elden yönetmek ve ülkeyi düşman işgalinden bir an önce kurtarmaktı.
Kongrede tartışılan en önemli konu, güçlü bir devletin mandasına sığınmak isteği olmuştur. Manda, devletler hukukunda, kendisini yönetemeyen bir ülkeyi yönetmek üzere Milletler Cemiyeti’nin bir devlete o ülkeyi yönetme yetkisi vermesi anlamına gelir. ABD Başkanı Wilson, yayımladığı ilkeleri ile, savaşın sonunda, galip devletlerin, yenilgiye uğrayan devletlerden toprak talebinde bulunmayacaklarını ifade etmiştir. Bu ilkeyi görünüşte çiğnemek istemeyen İtilaf Devletleri, bazı ulusların, savaştan sonra kurulmuş olan Cemiyet-i Akvam (Milletler Cemiyeti) tarafından yönetilmesini ileri sürdüler. Milletler Cemiyeti bu yönetme işini doğrudan kendisi yapamayacağından, büyük bir devleti bu işi yapmakla görevlendirecekti.
Kongreye katılan üyelerden bazıları, mandanın kabulünü ve ABD’nin mandater devlet seçilmesini istemekteydiler. Kuvay-ı Milliye hareketinin ise kuruluş gerekçesine ve amacına uygun olmayan bu tutumu kabul etmesi mümkün değildi.
Kongrede seçilen Temsil Heyeti, vatanın bütününü temsil etmek yetkisine sahip kılındı. Milletçe savunma ve direnme esası kabul edildi. Vatanın herhangi bir parçası İstanbul Hükümeti tarafından korunamadığı zaman geçici bir hükümet kurularak idarenin millet adına ele alınacağı kararlaştırıldı. Misak-ı Milli esasları belirlenerek İstanbul Hükümetinden Mebusan Meclisinin bir an önce toplanmasını sağlaması istendi.
Kongrede, Temsil Heyeti başkanlığına Mustafa Kemal seçildi. Temsil Heyeti, Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti ile kurtuluş mücadelesini yürütecek, Mebuslar Meclisinin bir an önce toplanması için çalışacaktı.
Sivas Kongresi’nin Önemi
Sivas Kongresi, Anadolu’da TBMM’nin kuruluşunu hazırlayan gelişmeleri hızlandıran bir kongre olması yönüyle önem taşımaktadır. Kongre, Ali Fuat (Cebesoy) Paşayı, Batı Anadolu Kuvay-ı Milliye Komutanlığına tayin etmekle, aynı zamanda yürütme yetkisine sahip olduğunu gösterdi. Ayrıca, Mondros Ateşkes Antlaşması’nın Osmanlı hükümetince kabul edilmiş olan uygulama şeklini de reddetmiş ve yabancıların işgallerine karşı direneceğini ilan etmişti.
Sivas Kongresi, çalışmalarını ayrı ayrı sürdüren müdafaa-i hukuk cemiyetlerini Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti adı altında birleştirdi. Manda isteğini kesinlikle reddetti. İşgallere karşı çıkılması ve direnilmesi kararını aldı.
Mustafa Kemal, Sivas Kongresi’nden bir hafta sonra Sivas’a gelen Amerikalı General Harbord (Harbıd) la yaptığı konuşmada yeni Türk devleti kurmak arzusunu ve amacını; “Her şeye rağmen yurdumuzu kurtarmak, özgür ve uygar bir Türk Devleti kurmak, insan gibi yaşayabilmek için yapacağım bunu…” sözüyle belirtmişti.
Mustafa Kemal'in başkanlığını yaptığı Sivas Kongresi kararları şu şekilde özetlenebilir:
1. Milli sınırları içinde vatan bölünmez bir bütündür; parçalanamaz.
2. Her türlü yabancı işgal ve müdahalesine karşı millet top yekün kendisini savunacak ve direnecektir.
3. İstanbul Hükümeti, harici bir baskı karşısında memleketimizin herhangi bir parçasını terk mecburiyetinde kalırsa, vatanın bağımsızlığını ve bütünlüğünü temin edecek her türlü tedbir ve karar alınmıştır.
4. Kuvayı Milliye'yi tek kuvvet tanımak ve milli iradeyi hakim kılmak temel esastır.
5. Manda ve himaye kabul olunamaz.
6. Milli iradeyi temsil etmek üzere, Meclis-i Mebusan'ın derhal toplanması mecburidir.
7. Aynı gaye ile, milli vicdandan doğan cemiyetler, "Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti" adı altında genel bir teşkilat olarak birleştirilmiştir.
8. Genel teşkilatı idare ve alınan kararları yürütmek için kongre tarafından Temsil Heyeti seçilmiştir.
Sivas Kongre Heyeti tarafından alınan kararlar Damat Ferit Paşa Hükümeti'ne, İtilaf Devletleri Temsilcileri'ne ve Türk Milleti'ne duyuruldu. Bu durum toplumun her kesiminde büyük yankı uyandırdı. Bundan böyle tüm Türkler tek bir vücut halinde işgalcilere ve düşmanlara karşı koyacaktı. Mustafa Kemal, İstanbul Hükümeti'nin talebi üzerine 20-22 Ekim 1919 tarihlerinde Amasya'da hükümet temsilcileriyle görüştü. Bu görüşmelerin sonucunda Mustafa Kemal'in amacı gerçekleşmiş, bir millet meclisinin toplanmasına karar verilmişti. Mustafa Kemal, İstanbul'da toplanacak bir meclisin işgal kuvvetleri tarafından mutlaka bir tuzağa uğrayacağını düşünmesine ve Anadolu'da toplanmasını istemesine rağmen, Meclis 12 Ocak 1920'de İstanbul'da toplandı. Birçok milletvekili Mustafa Kemal Paşa'ya söz vermelerine rağmen, Milli Mücadele'den yana bir grup oluşturamadılar. Atatürk bu durumdan şöyle bahsetmiştir:
"Bu grubu kurmayı vicdan borcu, millet borcu bilmek durum ve kabiliyetinde bulunan efendiler inançsız idiler!.. Korkak idiler!.. Cahil idiler!.. İnançsız idiler, çünkü milli davanın ciddiliğine ve kesinliğine ve bu davanın dayanağı olan Milli teşkilatın sağlamlığına inanmıyorlardı. Korkak idiler, çünkü tek kurtuluş dayanağının millet olduğunu ve olacağını takdir edemiyorlardı. Padişah'a dalkavukluk ederek, yabancılara hoş görünerek, yumuşak ve nazik davranarak büyük gayelerin gerçekleştirilebileceği gafletini gösteriyorlardı."
Bu meclisin kayda değer tek faaliyeti, Erzurum ve Sivas Kongreleri'nin esaslarını Misak-ı Milli olarak kabul etmek olmuştur.
1. Milli sınırları içinde vatan bölünmez bir bütündür; parçalanamaz.
2. Her türlü yabancı işgal ve müdahalesine karşı millet top yekün kendisini savunacak ve direnecektir.
3. İstanbul Hükümeti, harici bir baskı karşısında memleketimizin herhangi bir parçasını terk mecburiyetinde kalırsa, vatanın bağımsızlığını ve bütünlüğünü temin edecek her türlü tedbir ve karar alınmıştır.
4. Kuvayı Milliye'yi tek kuvvet tanımak ve milli iradeyi hakim kılmak temel esastır.
5. Manda ve himaye kabul olunamaz.
6. Milli iradeyi temsil etmek üzere, Meclis-i Mebusan'ın derhal toplanması mecburidir.
7. Aynı gaye ile, milli vicdandan doğan cemiyetler, "Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti" adı altında genel bir teşkilat olarak birleştirilmiştir.
8. Genel teşkilatı idare ve alınan kararları yürütmek için kongre tarafından Temsil Heyeti seçilmiştir.
Sivas Kongre Heyeti tarafından alınan kararlar Damat Ferit Paşa Hükümeti'ne, İtilaf Devletleri Temsilcileri'ne ve Türk Milleti'ne duyuruldu. Bu durum toplumun her kesiminde büyük yankı uyandırdı. Bundan böyle tüm Türkler tek bir vücut halinde işgalcilere ve düşmanlara karşı koyacaktı. Mustafa Kemal, İstanbul Hükümeti'nin talebi üzerine 20-22 Ekim 1919 tarihlerinde Amasya'da hükümet temsilcileriyle görüştü. Bu görüşmelerin sonucunda Mustafa Kemal'in amacı gerçekleşmiş, bir millet meclisinin toplanmasına karar verilmişti. Mustafa Kemal, İstanbul'da toplanacak bir meclisin işgal kuvvetleri tarafından mutlaka bir tuzağa uğrayacağını düşünmesine ve Anadolu'da toplanmasını istemesine rağmen, Meclis 12 Ocak 1920'de İstanbul'da toplandı. Birçok milletvekili Mustafa Kemal Paşa'ya söz vermelerine rağmen, Milli Mücadele'den yana bir grup oluşturamadılar. Atatürk bu durumdan şöyle bahsetmiştir:
"Bu grubu kurmayı vicdan borcu, millet borcu bilmek durum ve kabiliyetinde bulunan efendiler inançsız idiler!.. Korkak idiler!.. Cahil idiler!.. İnançsız idiler, çünkü milli davanın ciddiliğine ve kesinliğine ve bu davanın dayanağı olan Milli teşkilatın sağlamlığına inanmıyorlardı. Korkak idiler, çünkü tek kurtuluş dayanağının millet olduğunu ve olacağını takdir edemiyorlardı. Padişah'a dalkavukluk ederek, yabancılara hoş görünerek, yumuşak ve nazik davranarak büyük gayelerin gerçekleştirilebileceği gafletini gösteriyorlardı."
Bu meclisin kayda değer tek faaliyeti, Erzurum ve Sivas Kongreleri'nin esaslarını Misak-ı Milli olarak kabul etmek olmuştur.
Sivas Kongresi Delegeleri Ve Heyet-İ Temsiliye Üyelerinin Listesi
Sıra
No
|
Adı Soyadı
|
Ünvanı
|
Delege
Olduğu İl
|
Katılıp Katılmadığı
|
1
| Mustafa Kemal Paşa | Heyet-i Temsiliye Üyesi (Ordudan ayrılma) |
--
| Katıldı. |
2
| Gümüşzade Bekir Efendi | Delege(Öğretmen) | Afyonkarahisar | Katıldı. |
3
| Kesri zade Salih Sıtkı Bey | Delege(Mülkiye Mez.) | Afyonkarahisar | Katıldı. |
4
| Koçzade Mehmet Şükrü Bey | Hukuk Mezunu | Afyonkarahisar | Katıldı. |
5
| Ahmet Nuri Bey | Delege(Eski Mebus) | Bursa | Katıldı. |
6
| Necati Bey (KURTULUŞ) | Delege(Askerlikten Ay.) | Bursa | Katıldı. |
7
| Osman Nuri Bey (ÖZPAY) | Delege(Hukuk Mez.) | Bursa | Katıldı. |
8
| Asaf Bey (DORAS) | Delege(Hukuk Mez.) | Bursa | Katıldı. |
9
| Abdurrahman Dursun Bey(SABIKOĞLU YALVAÇ) | Delege(Öğretmen) | Çorum | Katıldı. |
10
| Mehmet Tevfik Bey (ERGUN) | Delege(Öğr.-Müftü) | Çorum | Katıldı. |
11
| Başağazade Yusuf Bey (BAŞKAYA) | Delege (Hukuk Mez.) | Denizli | Katıldı. |
12
| Dalamanlızade Mehmet Şükrü Bey | Delege (Hukuk Mez.) | Denizli | Katıldı. |
13
| Küçükağazade Necip Ali Bey (KÜÇÜKA) | Delege (Hukuk Mez.) | Denizli | Katıldı. |
14
| İsmail Hakkı Behiç Bey | Heyet-i Temsiliye Üyesi(Mülkiye Mez.) | Denizli | Katıldı. |
15
| İhsan Hamit Bey (TİĞREL) | Heyet-i Temsiliye İstişare Üyesi (Mülkiye Mez.) | Diyarbakır | Katıldı. |
16
| Şeyh Hacı Fevzi Efendi (BAKSOY) (FIRAT) | Heyet-i Temsiliye ÜyesiNakşibendi Şeyhi | Erzincan | Katıldı. |
17
| Hoca Raif Efendi (DİNÇ) | Heyet-i Temsiliye Üyesi(Hukuk Mez.) | Erzurum | Katıldı. |
18
| Hüsrev Sami Bey (KIZILDOĞAN) | Heyet-i Temsiliye Üyesi(Askerlikten Ayrılma) | Eskişehir | Katıldı. |
19
| Bayraktarzade Hüseyin Bey (BAYRAKTAR-AKBAŞLI) | Delege (Tüccar) | Eskişehir | Katıldı. |
20
| Sipahizade Halil İbrahim Bey (SİPAHİ) | Delege(Tüccar-Belediye Reisi) | Eskişehir | Katıldı. |
20
| Kara Vasıf Bey (KARAKOL) | Heyet-i Temsiliye Üyesi(Askerlikten Emekli) | Gaziantep | Katıldı. |
21
| Ahmet Mazhar Müfit Bey (KANSU) | Heyet-i Temsiliye Üyesi(Eski Vali) | Hakkari | Katıldı. |
22
| Hikmet Bey (BORAN) | Delege (Tıbbiyeli) | İstanbul | Katıldı. |
23
| İsmail Fazıl Paşa (CEBESOY) | Delege (Emekli Asker) | İstanbul | Katıldı. |
24
| İsmail Hami Bey (DANİŞMEND) | Delege (Mülkiye Mez.) | İstanbul | Katıldı. |
25
| Sami Zeki Bey | Delege (Emekli Subay) | Kastamonu | Katıldı. |
26
| Tatlı-zade Nuri Bey | Delege (Tüccar) | Kastamonu | Katıldı, |
27
| Kalaç-zade Ahmet Hilmi (KALAÇ) | Delege (Mülkiye Mez.) | Kastamonu | Katıldı. |
28
| İmam-zade Ömer Mümtaz Bey | Delege (Tüccar) | Kayseri | Katıldı. |
29
| Katip-zade Nuh Naci Bey (YAZGAN) | Delege(Lise Mezunu-Tüccar) | Kayseri | Katıldı. |
30
| İbrahim Süreyya Bey (YİĞİT) | Delege (Mülkiye Mez.) | Manisa-Saruhan | Katıldı. |
31
| Mahmut Macit Bey (SUNER) | Delege (Hakim) | Manisa-Alaşehir | Katıldı. |
32
| Dellalzade Hacı osman Remzi Efendi (ÖĞÜT) | Delege | Nevşehir | Katıldı. |
33
| Halid Hami Bey (MENGİ) | Delege (Tüccar-Bld.Reisi) | Niğde-Bor | Katıldı. |
34
| Ratipzade Mustafa Efendi (SOYLU) | Heyet-i Temsiliye Üyesi (Öğretmen) | Niğde | Katıldı. |
35
| Refet Paşa (BELE) | Heyet-i Temsiliye Üyesi (Asker) | Samsun (Canik) | Katıldı. |
36
| Boşnak-zade Süleyman Bey (BOŞANLI) | Delege (Denizci) | Samsun (Canik) | Katıldı. |
37
| Hüseyin Rauf Bey (ORBAY) | Heyet-i Temsiliye Üyesi(Askerlikten Ayrılma) | Sivas | Katıldı. |
38
| Bekir Sami Bey (KUNDUK) | Heyet-i Temsiliye Üyesi(Mülkiye Mezunu) | Sivas | Katıldı. |
39
| Bahri Bey (TATLIOĞLU) | Delege(Çiftçi-Rüştiye Mezunu) | Yozgat | Katıldı. |
40
| Çerkez Yusuf Bey (SANGU) | Delege (Çiftçi) | Katıldı. |
Yorumlar
Yorum Gönder